Ambliyopi, Şaşılık Ve Refraksiyon Kusurları

Bu üç tablo her ne kadar ayrı başlıklar altında değerlendirilse de gerçekte birbirinden ayrılamayacak kavramlardır. Zira her 3 klinik tablonun da karşılıklı olarak sebep sonuç ilişkisi bulunmaktadır. Burada bu 3 kavram sebep sonuç ilişkisi içinde birlikte değerlendirilerek daha kolay anlaşılabilir bir özetleme yapılacaktır. 

Bu üç kavramın anlaşılması, doğum sonrası görsel gelişim mekanizmalarının anlaşılmasıyla daha kolaylaşır. Ambliyopi, Yunanca “ambliyo: künt. Keskin olmayan” ve “opia: görme” köklerinden türetilmiş “keskin olmayan görme” anlamına gelen bir kelimedir. Ambliyopi, görme sisteminin gelişimi esnasında kötü görsel tecrübeler yaşamış olmasına bağlıdır. Görme sistemi, henüz immatür veya plastik olduğu infantil ve erken çocukluk döneminde sadece sınırlı bir süreyle, kötü görme tecrübesine duyarlıdır. Kötü görme tecrübesinden kasıt, normal ve sağlıklı görmeye engel olan her şey olarak düşünülebilir ki bu göz kapağı düşüklüğünden, kornea opasitesine, katarakttan göz içi kanamasına kadar değişebilen pek çok sayıda sebebi içerir.69,70

Görme sisteminin, yaşadığı bu kötü görsel tecrübelerden ötürü zara görebilir olduğu dönem yani vulnerabilite (savunmasızlık, yaralanabilirlik) dönemi, yaşamın ilk bir kaç ayında en yüksek düzeydedir ve sonrasında giderek azalır; belirli bir yaştan sonra da (özellikle 5 yaşından sonra) kişiden kişiye ciddi farklılıklar gösterir. Ambliyopinin uyarılabileceği, yani kötü bir görsel tecrübe yaşandığında ambliyopiye neden olabilecek yaş sınırı, büyük oranda görme fonksiyonunun tam matürasyona ne kadar zamanda eriştiğiyle orantılıdır. Zira tam matürasyon sağlandıktan sonra ambliyopi gelişimi sözkonusu değildir. O halde görme sisteminin olgunlaşması ne kadar uzun sürüyorsa, ambliyopiyogenik (yani göz tembelliğine neden olabilecek) faktörlere maruz kalması sonrasında ambliyopi oluşabilme riski de o denli yüksektir. İşte özellikle belirli bir yaştan sonra ambliyopiyojenik faktörlere vulnerabilite kişiden kişiye farklılıklar gösterebileceğinden, böylesine bir tembelleştirici faktöre maruz kaldığı yaş dönemi nispeten yüksek olduğu halde ortaya çıkan görme seviyesi, özellikle tek taraflı göz tembelliklerinde, kimi hastalarda ortaya çıktığı yaş için normal kabul edilenin çok çok altında olabilir.71,72 

Erken dönemdeki anormal görsel tecrübe monoküler görmeyi iki ambliyopiyogenik mekanizmanın biri veya ikisi yoluyla etkileyebilir.73  Birincisinde normal gelişim için gerekli olan keskin bir şekilde odaklanmış, net görüntülere maruziyetin olmaması form vizyonun olgunlaşmasını bozar ve sınırlandırır. Yani bebek dünyaya gözünü açtığı andan itibaren görsel sistemin plastisitesi devam ederken en net, en keskin görüntüyü görmez, tanımaz, öğrenmezse plastisite dönemi kapandığında artık en net, en keskin görüntünün görülebilmesi mümkün değildir ki bu durum ambliyopi olarak tanımlanır. İkincisinde, iki gözden gelen uyaranların kalitesi veya yönlülüğü (bakış yönleri) düzeyindeki belirgin uyumsuzluk binoküler füzyonu engeller ve bu durum anormal kompetitif binoküler interaksiyona bu da bir gözün daha yukarıdaki görme merkezleri ile aktif interferansına veya dışlanmasına neden olur ve bu hal monoküler bakış esnasında sebat eder. Binoküler tek görme, sağ ve sol gözün gördüğü imajların üstüste konularak derinlik hissi ile algılanmasıdır. Bunun için her iki gözün görme kalitesinin birbirine yakın ve belirli bir düzeyin üzerinde olması gerekir. Eğer gözlerden birinin görüntü kalitesi diğer göze kıyasla belirgin olarak düşükse binoküler görüşte sağ ve sol göz görüntüsü üst üste konulduğunda iyi gören gözün de kalitesini düşüreceğinden ve biri net diğeri bulanık iki görüntü üstüste konulup derinlik hissiyle algılanamayacağından ya da daha kısa ifadeyle “binoküler tek görme sağlanamayacağından” görüntüsü kötü olan gözün algısının baskılanması ve dolayısıyla o gözün tembel bırakılması bir savunma mekanizması olarak da olsa bir zarurettir. Binoküler tek görmenin fizyolojik bakış yönlerinin tümü için sağlanması gerektiğinden, gözlerden birinde bakış yönlerinin birinde veya bir kaçında bir kısıtlılık hali varsa ya da iki gözün birbirine dair düzgünlük içinde bulunması durumu ortadan kalkmışsa yani kısaca “şaşılık” varsa, yine tüm bakış yönlerinde serbestçe kullanılamayan gözün de görme işlevi içinde tutulmaya devam edilmesi binoküler tek görmeye engel olacağından, her bakış yönü için serbestçe kullanılamayan yani şaşılık olan gözün baskılanması yani tembel bırakılması yine fonksiyonel bir zarurettir. İşte bu iki mekanizmanın ikisi de unilateral veya bilateral ambliyopiye neden olabilir. 

Şu halde özetleyecek olursak, fizyolojik binoküler tek görme için, sağ ve sol gözün ikisinin de görme kalitesinin belirli bir düzeyin üzerinde olması, her iki gözün gözlerin tüm bakış yönleri için birbiriyle uyumlu bir şekilde hareket edebilir ve birlikte kullanılabilir olması şarttır. Bu koşulları sağlayamayan göz ya da gözler baskılanarak tembel bırakılır.

Gözün tembel bırakılması, sebep veya sonuç olarak görme işlevinde dolayısıyla da bakma işlevinde kullanılamaması demektir ki bu da klinik olarak, önce görmeyen sonra bakmayan yani kayan bir göz olarak karşımıza çıkacaktır.

Bu durumda gözlerden birinden birinin görme kalitesi yeterli düzeyde değilse beyin o gözün görmesini kullanmayacak yani göz baskılanarak tembel bırakılacak dolayısıyla bakma işlevinde yani “fiksasyon ve takipte” kullanılmayacak sonrasında da kayacaktır. Bu sıralama tersinden de doğrudur. Yani göz kaydığı için her yönde kullanılamayacak bu nedenle beyin tarafından baskılanacak ve görmesi azalacaktır (deprivasyon ambliyopisi). Bu durumda gören göz aynı zamanda bakan gözdür ya da tersinden söylersek kayan göz yani bakmayan göz aynı zamanda az gören gözdür. Bu durumun tek istisnası alternan yani sağ ve sol göz arasında geçiş yapabilen şaşılıklardır. Bu tabloda binoküler görüş yani iki gözün aynı anda kullanılması sözkonusu değildir ama bazen sağ bazen sol göz kullanılmaktadır ve bu nedenle gözlerde kayma vardır ama sağ ve sol göz bağımsız olarak kullanılmaya devam edildiğinden tembellik (ambliyopi) yoktur.

Bu bilgilerden da açıkça anlaşılacağı üzere az görme, göz tembelliği (ambliyopi) ve şaşılık birbirinden ayrılamaz tablolardır; karşılıklı olarak sebep sonuç ilişkisi ile beraber bulunurlar. Refraksiyon kusurları ise görme kalitesi kaybına yol açtığından bu tablolardan ayrılamaz. Klasik bir sebep sonuç ilişkisi şöyledir: bebekte öncelikle bir refraksiyon kusuru bulunur; bu, görme kalitesini azaltır; düşük kalitedeki görme binoküler görüşte kullanılamaz ve bu nedenle o göz bakma işlevinde (fiksasyon ve takip) kullanılamaz ve kayar. Akılda kolay kalması bakımından denilebilir ki az gören göz, bakmayan gözdür; bakmayan göz kayar ya da tersi de doğrudur; kayan göz bakmayan gözdür, bakmayan göz az görür.

Prematüre doğum öyküsü olan bebekler gerek refraksiyon kusuru gerek şaşılık gerekse de göz tembelliği yönünden riskli bebeklerdir. Nitekim Göktaş ve arkadaşları Hacettepe Tıp Fakültesi olgu serisi üzerinde yaptıkları ve premature bebeklerin erken çocukluk dönemindeki oküler morbiditesini değerlendirdikleri bir çalışmada gestasyon yaşı 37 haftadan düşük 117 bebekten sadece %62.4’ünde görme keskinliğini 20/32’den daha iyi olarak tespit etmişlerdir. Yüksek miyopi (-5.0 dioptriden yüksek), miyopi (-5.0 dioptirden düşük), ve şaşılık oranlarını ise sırasıyla, gestasyon yaşı 28 hafta veya altında olan grupta %12.5, %22.5 ve %33.3, gestasyon yaşı 29 ila 32 hafta arasında olan grupta sırasıyla %3.6, %18.9 ve %24.1 olarak; gestasyon yaşı 33 ila 36 hafta arasında olan grupta ise yüksek veya düşük olarak ayırmaksızın toplam miyopi oranını %7.9, şaşılık oranını ise %13.2 olarak bulmuşlardır. Sonuç olarak bu çalışmalarının prematüre doğmuş bebeklerin, azalmış görme keskinliği, miyopi ve şaşılık gibi morbiditelere sahip olma yününden artmış bir riske sahip olduklarını teyit ettiğini bildirmişlerdir.74

 Saldır ve arkadaşları gestasyon yaşı 32 hafta ve altında olan prematüre bebeklerde yapmış oldukları bir araştırmada, oküler morbiditeyi değerlendirdikleri muayenelerini doğum sonrası ortalama 25.85 ± 11.79 aylık iken yaptıkları 169 bebeğin 1’inde (%0.6) tam körlük, 15’inde (%8.9) şaşılık, 10’unda (%5.9) refraksiyon kusuru tespit etmişlerdir. Göz muayenelerinde herhangi bir anomali tespit ettikleri bebeklerin %77’sinde, muayenesi tümüyle normal olan bebeklerin ise %50’sinde ROP öyküsünün de bulunduğunu saptamışlar ve bu bebeklerin takip muayenelerini sadece ROP’a yönelik değil tüm göz değerlendirmelerini kapsar nitelikte devam etmesi gerektiğinin önemine dikkat çekmişlerdir.75

Öte yandan Özdemir ve arkadaşları ROP öyküsü bulunmayan premature doğmuş çocukları okul öncesi ve okul çağında değerlendirdiğinde %7.7 oranında şaşılık, %7.7 oranında ambliyopi, %15 oranında anizometropi saptamışlar ve premature doğum öyküsünün ROP geçirmeksizin bile oküler morbiditeye açık olmayı beraberinde getirdiğini ortaya koymuşlardır.76

Yine İsveç’te yapılan ve doğum yaşı 27 haftanın altında olan ekstrem premature bebeklerin düzeltilmiş 30 aylık olduklarında oküler morbidite yönünden değerlendirildiği 411 çoçuğu içeren bir çalışmada %3.1 oranında bir görme bozukluğu, %1 körlük, %25.6 oranında refraksiyon kusuru ve %14.1 oranında manifest şaşılık saptanmıştır. Görme bozukluğu ile tedavi edilmiş ROP varlığı arasında yine şaşılık ile tedavi edilmiş ROP, kognitif bozukluk ve serebral palsi anlamlı ilişki gösterilmiş ve ekstem premature doğum öyküsü olan her 3 bebekten birinde görme bozukluğu, şaşılık veya major refraksiyon kusurunu içeren bir göz morbiditesinin mutlaka bulunduğunu rapor edilmiştir.77

Yine premature infantlarda oküler sekellerin değerlendirildiği doğum ağırlığı 1251 gramın altında olan 190 olguyu içeren bir çalışmada %53 oranında ROP saptanmış ve bunların %12’sinin evre 3 ve 4’e ilerlediği izlenmiştir. 1 yaş muayenelerinde %16 oranında miyopi saptanmış ve doğum ağırlığı 751 gramın altında olanlarda miyopi sıklığının doğum ağırlığı 750-1000 gram arasında olanlardan 3.2 kat fazla, 1001-1250 gram arası olanlardan 10 kat fazla bulunmuştur. Ayrıca ROP öyküsünde her 1 yukarı evre varlığı için miyop sıklığının 2 kat arttığı izlenmiştir. Astigmatizma ve anizometropi de yüksek miyopi ile ilişkili bulunmuş ve neonatal periodda evre III veya IV intraventiküler kanaması olan tüm bebeklerde ezotropya (içe şaşılık) ortaya çıkmıştır. Şu halde bu çalışmaya göre düşük doğum ağırlığı, ROP ve intraventriküler kanama varlığının miyopi ve şaşılıkla anlamlı ilişkisi ortaya konulmuştur.78 

 

Yine doğum yaşı ≤32 hafta ve doğum ağırlığı ≤1,500 gram olan preterm bebeklerin 1 yaş ve 6 yaş dönemlerinde şaşılık ve refraksiyon kusuruları yönünden değerlendirildiği bir başka çalışmada 6 yaşında 1 yaşa kıyasen hem hipermetropinin hem de şaşılığın daha fazla olduğu, orta ila ağır ROP öyküsü olanlarda ROP öyküsü olmayanlara kıyasla miyopi ve şaşılık insidansının daha yüksek bulunduğu ve 1 yaş civarında saptanan astigmatizmanın ileri yaşlara dair bir prediktif değeri olmadığı saptanmıştır.79

Tüm bu bilimsel verilerin ışında özetle söylenecek olursa, prematüre doğum öyküsü, oküler mobiditelerden ayrı düşünülemez. Akut dönemde en ağır ve en ciddi sonuçlarla ortaya çıkan ROP tablosu bu bebekler için temel bir sorun olarak karşımıza çıksa da gerek ROP’un ve/veya tedavisinin komplikasyonları olarak gerekse de ROP ile ilişkisi de bulunmaksızın, erken, orta ve geç dönemde karşımıza bu kez refraksiyon kusurları ve yine bunlarla ilişkili olan ve olmayan şaşılık ve göz tembelliği tabloları çıkmaktadır. Tıpkı ROP için olduğu gibi zamanında tespit ve tedavi refraksiyon kusuru, şaşılık ve ambliyopi için de anahtar faktördür. Şu halde prematüre doğum öyküsünün varlığı yaşam boyu göz takiplerinin de gerekeceği anlamına gelmektedir. 

 

 

 

KAYNAKÇA

 

  • Terry T: Extreme prematurity and fibroplastic overgrowth of persistent vascular sheath behind each crystalline lens: I. Preliminary report. Am J Ophthalmol 25:203, 1942
  • Campbell K: Intensive oxygen therapy as a possible cause of retrolental fibroplasia: A clinical approach. Med J Aust 2:48, 1951
  • Kinsey V, Zacharias L: Retrolental fibroplasia incidence in different localities in recent years and a correlation of the incidence with treatment given the infants. JAMA 139: 572, 1949
  • Owens W, Owens E: Retrolental fibroplasia in premature infants: II. Studies on prophylaxis of disease, use of alpha-tocopheral acetate. Am J Ophthalmol 32:1631, 1949
  • Crosse V, Evans P: Prevention of retrolental fibroplsia. Arch Ophthalmol 48:83, 1952
  • Ashton N, Ward B, Serpell G: Role of oxygen in genesis of retrolental fibroplasia: Preliminary report. Br J Ophthalmol 49:225, 1953
  • Cross K: Cost of preventing retrolental fibroplasia? Lancet 2:954, 1973
  • American Academy of Pediatrics Committee on Fetus and Newborn: History of oxygen therapy and retrolental fibroplasia. Pediatrics 57(Suppl):591, 1976
  • Phelps D: Retinopathy of prematurity: An estimate of vision loss—1979. Pediatrics 67:924, 1981
  • WHO, March of Dimes, Partnership for Maternal, Newborn & Child Health, Save the Children. Born too soon: the global action report on preterm birth. www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/born_too_soon/en/ (Accessed on May 04, 2012).
  • Blencowe H, Cousens S, Oestergaard MZ, Chou D, Moller AB, Narwal R, Adler A, Vera Garcia C, Rohde S, Say L, Lawn JE. National, regional, and worldwide estimates of preterm birth rates in the year 2010 with time trends since 1990 for selected countries: a systematic analysis and implications. Lancet. 2012;379(9832):2162.
  • Hamilton BE, Hoyert DL, Martin JA, Strobino DM, Guyer B. Annual summary of vital statistics: 2010-2011. Pediatrics. 2013;131(3):548.
  • http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16048
  • Hussain N, Clive J, Bhandari V. Current incidence of retinopathy of prematurity, 1989-1997. Pediatrics. 1999;104(3):e26.
  • Palmer EA, Flynn JT, Hardy RJ, Phelps DL, Phillips CL, Schaffer DB, Tung B. Incidence and early course of retinopathy of prematurity. The Cryotherapy for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. Ophthalmology. 1991;98(11):1628.
  • Good WV, Hardy RJ, Dobson V, Palmer EA, Phelps DL, Quintos M, Tung B, Early Treatment for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. The incidence and course of retinopathy of prematurity: findings from the early treatment for retinopathy of prematurity study. Pediatrics. 2005;116(1):15.
  • Gilbert C, Fielder A, Gordillo L, Quinn G, Semiglia R, Visintin P, Zin A, International NO-ROP Group. Characteristics of infants with severe retinopathy of prematurity in countries with low, moderate, and high levels of development: implications for screening programs. Pediatrics. 2005;115(5):e518.
  • Akçakaya AA(1), Yaylali SA, Erbil HH, Sadigov F, Aybar A, Aydin N, Akçay G, Acar H, Mesçi C, Yetik H. Screening for retinopathy of prematurity in a tertiary hospital in Istanbul: incidence and risk factors. J Pediatr Ophthalmol Strabismus. 2012 Jan-Feb;49(1):21-5. doi: 10.3928/01913913-20110208-01. Epub 2011 Feb 15.
  • Akman I(1), Demirel U, Yenice O, Ilerisoy H, Kazokoğlu H, Ozek E. Screening criteria for retinopathy of prematurity in developing countries. Eur J Ophthalmol. 2010 Sep-Oct;20(5):931-7.
  • F L Kretzer and H M Hittner Retinopathy of prematurity: clinical implications of retinal development. Arch Dis Child. 1988 October; 63(10 Spec No): 1151–1167

 

  • Ashton Norman, Ward Basil, Serpell Geoffrey. Effect of Oxygen on Developing Retinal Vessels with Particular Reference to the Problem of Retrolental Fibroplasia. Br J Ophthalmol. 1954 Jul;38(7):397–432

 

  • Young TL, Anthony DC, Pierce E, Foley E, Smith LE. Histopathology and vascular endothelial growth factor in untreated and diode laser-treated retinopathy of prematurity. J AAPOS. 1997;1(2):105.
  • Pierce EA, Foley ED, Smith LE. Regulation of vascular endothelial growth factor by oxygen in a model of retinopathy of prematurity. Arch Ophthalmol. 1996;114(10):1219
  • Stone J, Chan-Ling T, Pe'er J, Itin A, Gnessin H, Keshet E. of vascular endothelial growth factor and astrocyte degeneration in the genesis of retinopathy of prematurity. Invest Ophthalmol Vis Sci. 1996;37(2):290.
  • Aiello LP, Northrup JM, Keyt BA, Takagi H, Iwamoto MA. Hypoxic regulation of vascular endothelial growth factor in retinal cells. Arch Ophthalmol. 1995;113(12):1538.
  • Aiello LP, Pierce EA, Foley ED, Takagi H, Chen H, Riddle L, Ferrara N, King GL, Smith LE. Suppression of retinal neovascularization in vivo by inhibition of vascular endothelial growth factor (VEGF) using soluble VEGF-receptor chimeric proteins. Proc Natl Acad Sci U S A. 1995;92(23):10457.
  • Vannay A, Dunai G, Bányász I, SzabóM, Vámos R, Treszl A, HajdúJ, Tulassay T, Vásárhelyi B. Association of genetic polymorphisms of vascular endothelial growth factor and risk for proliferative retinopathy of prematurity. Pediatr Res. 2005;57(3):396.
  • Sood BG, Madan A, Saha S, Schendel D, Thorsen P, Skogstrand K, Hougaard D, Shankaran S, Carlo W, NICHD neonatal research network. Perinatal systemic inflammatory response syndrome and retinopathy of prematurity. Pediatr Res. 2010;67(4):394.
  • Hellström A, Carlsson B, Niklasson A, Segnestam K, Boguszewski M, de Lacerda L, Savage M, Svensson E, Smith L, Weinberger D, Albertsson Wikland K, Laron Z. IGF-I is critical for normal vascularization of the human retina. J Clin Endocrinol Metab. 2002;87(7):3413.
  • Smith LE. IGF-1 and retinopathy of prematurity in the preterm infant. Biol Neonate. 2005;88(3):237.
  • Hellstrom A, Perruzzi C, Ju M, Engstrom E, Hard AL, Liu JL, Albertsson-Wikland K, Carlsson B, Niklasson A, Sjodell L, LeRoith D, Senger DR, Smith LE. Low IGF-I suppresses VEGF-survival signaling in retinal endothelial cells: direct correlation with clinical retinopathy of prematurity. Proc Natl Acad Sci U S A. 2001;98(10):5804.
  • Hellström A, Engström E, Hård AL, Albertsson-Wikland K, Carlsson B, Niklasson A, Löfqvist C, Svensson E, Holm S, Ewald U, Holmström G, Smith LE. Postnatal serum insulin-like growth factor I deficiency is associated with retinopathy of prematurity and other complications of premature birth. Pediatrics. 2003;112(5):1016.
  • Pérez-Muñuzuri A, Fernández-Lorenzo JR, Couce-Pico ML, Blanco-Teijeiro MJ, Fraga-Bermúdez JM. Serum levels of IGF1 are a useful predictor of retinopathy of prematurity. Acta Paediatr. 2010;99(4):519.
  • Shih SC, Ju M, Liu N, Smith LE. Selective stimulation of VEGFR-1 prevents oxygen-induced retinal vascular degeneration in retinopathy of prematurity. J Clin Invest. 2003;112(1):50.
  • Yetik H., Baserer T. Can ROP be considered as a solely vascular pathology of retina? Mediterranean Retina Meeting. June 2007. Istanbul. Abstract Book. Free Papers.p6
  • Hamilton R, Bradnam MS, Dudgeon J, Mactier H. Maturation of rod function in preterm infants with and without retinopathy of prematurity. J Pediatr. 2008;153(5):605.
  • Good WV. Retinopathy of prematurity and the peripheral retina. J Pediatr. 2008;153(5):591
  • Yetik H. Limited laser treatment covering the demarcation line in retinopathy of prematurity - A new hypothesis in the pathogenesis of ROP. Session: Vascular Diseases And Diabetic Retinopathy. Euretina Conference. Paris 2010. Abstract Book
  • Yetik H. Retinopathy of prematurity (ROP): What we know and what we should know about? World Ophthalmology Congress® 2010 ICC, Berlin, Germany XXXII International Congress of Ophthalmology 108th DOG Congress 5-9 June2010- Final Program Abstract Book- p.109)      
  • Byer NE. "Natural history of posterior vitreous detachment with early management as the premier line of defense against retinal detachment." Ophthalmology. 1994 Sep;101(9):1503-13; discussion 1513-4.
  • Yokoyama, et al. Characteristics and surgical outcomes of paediatric retinal detachment. Eye, 18 (9) (2004), pp. 889–892
  • de Juan E, Gritz DC, Machemer R. Ultrastructural characteristics of proliferative tissue in retinopathy of prematurity. Am J Ophthalmol. 1987 Aug 15;104(2):149-56. PubMed PMID: 3618713
  • Sarici AM(1), Yetik H, Akar S, Arvas S. The association between serum homocysteine levels and retinopathy of prematurity. J Int Med Res. 2012;40(5):1912-8.
  • Seiberth V, Linderkamp O. Risk factors in retinopathy of prematurity. a multivariate statistical analysis. Ophthalmologica. 2000;214(2):131.
  • Hagadorn JI, Richardson DK, Schmid CH, Cole CH. Cumulative illness severity and progression from moderate to severe retinopathy of prematurity. J Perinatol. 2007;27(8):502.
  • Lad EM, Hernandez-Boussard T, Morton JM, Moshfeghi DM. Incidence of retinopathy of prematurity in the United States: 1997 through 2005. Am J Ophthalmol. 2009;148(3):451.
  • Chavez-Valdez R, McGowan J, Cannon E, Lehmann CU. Contribution of early glycemic status in the development of severe retinopathy of prematurity in a cohort of ELBW infants. J Perinatol. 2011 Dec;31(12):749-56. Epub 2011 Mar 17.
  • Kaempf JW, Kaempf AJ, Wu Y, Stawarz M, Niemeyer J, Grunkemeier G. Hyperglycemia, insulin and slower growth velocity may increase the risk of retinopathy of prematurity. J Perinatol. 2011 Apr;31(4):251-7. Epub 2011 Jan 13
  • Mohsen L, Abou-Alam M, El-Dib M, Labib M, Elsada M, Aly H. A prospective study on hyperglycemia and retinopathy of prematurity. J Perinatol. 2014 Jun;34(6):453-7. Epub 2014 Mar 27.
  • Hagadorn JI, Richardson DK, Schmid CH, Cole CH. Cumulative illness severity and progression from moderate to severe retinopathy of prematurity. J Perinatol. 2007;27(8):502.
  • Bharwani SK, Dhanireddy R. Systemic fungal infection is associated with the development of retinopathy of prematurity in very low birth weight infants: a meta-review. J Perinatol. 2008;28(1):61.
  • Löfqvist C, Andersson E, Sigurdsson J, Engström E, Hård AL, Niklasson A, Smith LE, Hellström A. Longitudinal postnatal weight and insulin-like growth factor I measurements in the prediction of retinopathy of prematurity. Arch Ophthalmol. 2006;124(12):1711.
  • Patz A, Hoeck LE, De La Cruz E. Studies on the effect of high oxygen administration in retrolental fibroplasia. I. Nursery observations. Am J Ophthalmol. 1952;35(9):1248.
  • SUPPORT Study Group of the Eunice Kennedy Shriver NICHD Neonatal Research Network, Carlo WA, Finer NN, Walsh MC, Rich W, Gantz MG, Laptook AR, Yoder BA, Faix RG, Das A, Poole WK, Schibler K, Newman NS, Ambalavanan N, Frantz ID 3rd, Piazza AJ, Sánchez PJ, Morris BH, Laroia N, Phelps DL, Poindexter BB, Cotten CM, Van Meurs KP, Duara S, Narendran V, Sood BG, O'Shea TM, Bell EF, Ehrenkranz RA, Watterberg KL, Higgins RD. Target ranges of oxygen saturation in extremely preterm infants. N Engl J Med. 2010;362(21):1959.
  • The Committee for the Classification of Retinopathy of Prematurity. An international classification of retinopathy of prematurity.. Arch Ophthalmol. 1984;102(8):1130.
  • International Committee for the Classification of Retinopathy of Prematurity. The International Classification of Retinopathy of Prematurity revisited. Arch Ophthalmol. 2005;123(7):991.
  • Palmer EA, Flynn JT, Hardy RJ, Phelps DL, Phillips CL, Schaffer DB, Tung B. Incidence and early course of retinopathy of prematurity. The Cryotherapy for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. Ophthalmology. 1991;98(11):1628.
  • Cryotherapy for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. Multicenter trial of cryotherapy for retinopathy of prematurity: natural history ROP: ocular outcome at 5(1/2) years in premature infants with birth weights less than 1251 g. Arch Ophthalmol. 2002;120(5):595.
  • Good WV, Early Treatment for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. The Early Treatment for Retinopathy Of Prematurity Study: structural findings at age 2 years. Br J Ophthalmol. 2006;90(11):1378.
  • Repka MX, Palmer EA, Tung B. Involution of retinopathy of prematurity. Cryotherapy for Retinopathy of Prematurity Cooperative Group. Arch Ophthalmol. 2000;118(5):645.
  • Clarke WN, Hodges E, Noel LP, Roberts D, Coneys M. The oculocardiac reflex during ophthalmoscopy in premature infants. Am J Ophthalmol. 1985;99(6):649.
  • Fierson WM, American Academy of Pediatrics Section on Ophthalmology, American Academy of Ophthalmology, American Association for Pediatric Ophthalmology and Strabismus, American Association of Certified Orthoptists. Screening examination of premature infants for retinopathy of prematurity. Pediatrics. 2013;131(1):189.
  • Lee SK, Normand C, McMillan D, Ohlsson A, Vincer M, Lyons C, Canadian Neonatal Network. Evidence for changing guidelines for routine screening for retinopathy of prematurity. Arch Pediatr Adolesc Med. 2001;155(3):387
  • Mintz-Hittner HA, Kennedy KA, Chuang AZ, BEAT-ROP Cooperative Group. Efficacy of intravitreal bevacizumab for stage 3+ retinopathy of prematurity. N Engl J Med. 2011;364(7):603.
  • Wallace DK, Quinn GE, Freedman SF, Chiang MF. Agreement among pediatric ophthalmologists in diagnosing plus and pre-plus disease in retinopathy of prematurity. J AAPOS. 2008 Aug;12(4):352-6. Epub 2008 Mar 10
  • Chiang MF, Jiang L, Gelman R, et al. Interexpert agreement of plus disease diagnosis in retinopathy of prematurity. Arch Ophthalmol 2007; 125:875– 880
  • Repka MX, Tung B, Good WV, Shapiro M, Capone A Jr, Baker JD, Barr CC, Phelps DL, van Heuven WA. Outcome of eyes developing retinal detachment during the Early Treatment for Retinopathy of Prematurity Study (ETROP). Arch Ophthalmol. 2006;124(1):24.
  • H Yetik, C Doğan, T Başerer. ROP’ta vitrektomi cerrahisinin intraoperatif komplikasyonları. TOD 43. Ulusal Kongresi. 11-15 Kasım 2009. Antalya
  • Vaegan, Taylor D. Critical period for deprivation amblyopia in children. Trans Ophthalmol Soc UK 1979;99:432
  • Keech RV, Kutschke PJ. Upper age limit for the development of amblyopia. J Pediatr Ophthalmol Strabismus 1995;32:89
  • Boothe RG, Dobson V, Teller DY. Postnatal development of vision in human and nonhuman primates. Annu Rev Neurosci 1985;8:495
  • Daw NW. Critical periods and amblyopia. Arch Ophthalmol 1998;116:502
  • von Noorden GK. Amblyopia: A multidisciplinary approach. Proctor lecture. Invest Ophthalmol Vis Sci 1985;26:1704
  • Goktas A, Sener EC, Sanac AS. An assessment of ocular morbidities of children born prematurely in early childhood. J Pediatr Ophthalmol Strabismus. 2012 Jul-Aug;49(4):236-41. doi: 10.3928/01913913-20120207-02. Epub 2012 Feb 14. PubMed PMID: 22329549.
  • Saldir M, Sarici SU, Mutlu FM, Mocan C, Altinsoy HI, Ozcan O. An analysis of neonatal risk factors associated with the development of ophthalmologic problems at infancy and early childhood: a study of premature infants born at or before 32 weeks of gestation. J Pediatr Ophthalmol Strabismus. 2010 Nov-Dec;47(6):331-7. doi: 10.3928/01913913-20100218-08. Epub 2010 Feb 23. PubMed PMID: 20210275.
  • Ozdemir M, Koylu S. Ocular growth and morbidity in preterm children without retinopathy of prematurity. Jpn J Ophthalmol. 2009 Nov;53(6):623-8. doi: 10.1007/s10384-009-0744-x. Epub 2009 Dec 18. PubMed PMID: 20020242.
  • Holmström GE, Källen K, Hellström A, Jakobsson PG, Serenius F, Stjernqvist K, Tornqvist K. Ophthalmologic outcome at 30 months' corrected age of a prospective  Swedish cohort of children born before 27 weeks of gestation: the extremely preterm infants in sweden study. JAMA Ophthalmol. 2014 Feb;132(2):182-9. doi: 10.1001/jamaophthalmol.2013.5812. PubMed PMID: 24310059.
  • Page JM, Schneeweiss S, Whyte HE, Harvey P. Ocular sequelae in premature infants. Pediatrics. 1993 Dec;92(6):787-90. Review. PubMed PMID: 8233737.
  • Al Oum M, Donati S, Cerri L, Agosti M, Azzolini C. Ocular alignment and refraction in preterm children at 1 and 6 years old. Clin Ophthalmol. 2014 Jul 2;8:1263-8. doi: 10.2147/OPTH.S59208. eCollection 2014. PubMed PMID: 25061274; PubMed Central PMCID: PMC4086852.